Сівая жанчына стаіць ля крыніцы,
Над ёю плывуць сакавіцкія хмары.
I глянуць жанчына ў крыніцу баіцца,
Баіцца пазнаць нечаканую старасць.
З вялікай вайны гаспадар яе прыйдзе
З тугою па хаце, па жончынай ласцы.
I зморшчыны могуць салдата пакрыўдзіць
Кахаюць да старасці толькі у казцы.
I можа, яе не пазнае сівую,
Абкрадзеным некім сябе ён палічыць.
Ды стукнула сэрца салдаткі: «Жыву я,
Тапталі ржышча, секлі буралом,
Жыццём масцілі горасныя кладкі.
Усё радзей за песенным сталом
Збіраюцца трывушчыя салдаткі.
На сукнях адгарэла мурава...
Каторы раз паўторыць цётка Ліда:
«А мой, што пад Берлінам, ў дваццаць два —
Няхай бы хоць вярнуўся інвалідам».
Ах, прад'явіць каму палын-віну?
Другая скажа так, што шэрхне цела:
«Кляну вайну. I Колечку кляну,
Да вас бяжыць знаёмая дарога,
Да вас вязу няпэўны свой настрой.
А вы адкуль з такою дабрынёй
I да мяне, і да майго малога?
Лаўлю ласкавы поціск вашых рук,
Што загрубелі ад работы трошкі.
А ці вядома пачуццё разлук
Вам, неразлучным аж да самай дошкі?
Адкуль у вас пагэтулькі святла?..
Ды схамянуся, тут не трэба словы.
Ў маім сяле яшчэ на паўсяла
Жывуць з вайной заручаныя ўдовы.
Якімі толькі мянушкамі
He клікалі гэтых салдат
З няпудранымі вяснушкамі,
У шынялях да пят!..
Крочылі полем спаленым,
Шляхамі страшнай вайны,
I плакалі на развалінах,
I мерзлі ў акопах яны...
У лужах сцюдзёных мыліся,
Прычэсваліся пад дажджом,
Па косах сваіх журыліся
Пад гулкі гарматны гром...
Паходамі, зброяй занятыя,
Справай ваеннай пары,
Былі яны проста дзяўчатамі,
Былой суседцы Ганне Аляксееўне Дземідовіч прысвячаю.
У парошах далёкіх нягод
Вецер песні вайны разгубіў,
На прасторах палеткаў і вод
Новай песні навеяў матыў:
Дзе калісьці акопы былі,
Родзіць жыта, буяе трава.
Дажывае свой век у сяле
Бабка Ганна — салдатка-ўдава.
Ўсе надзеі згубіла даўно,
І даўно ужо слёз не стае,
Хоць ля т
Калі цябе, мілы, Краіна пакліча
За родны змагацца парог,
То суму не будзе ў мяне на абліччы
І страху не будзе ў грудзёх.
Дзявочае сэрца ў хвіліне так важнай
Ад жаху мацней не заб'е,
А буду не менш за цябе я адважнай,
Каб сілы дадаці табе.
Ты пойдзеш у бой, а я плуг пакірую,
Каня накармлю, напаю, –
І так абаронім, засеем, збудуем
З табою Краіну сваю.
Не дачакаўшыся сыноў а д т у л ь -
З вайны вялiкай, з прорвы апраметнай,
Сышлi ў магiлу тысячы матуль -
Марыль, Парасак, Кацярын, Настуль -
Сышлi звычайна, цiха, непрыкметна,
Як i жылi пад зоркай пракаветнай...
Што ў мiг апошнi думалi яны?
Што iх дзяцей не будзе ля труны.
Хачу ўявiць - i не магу ўявiць
Усмешку ў вуснах цёткi Мiхалiны,
Што аддала вайне дачку i сына
I ўжо даўно сама на ўзгорку спiць.
Няўжо не заўсмiхалася нiколi?
Не можа быць: хоць зрэдку, хоць няўзнак
Яе душа адходзiла ад болю...
Але прыпомнiць - не магу нiяк.
А бабы маладыя:
Па трыццаць – трыццаць пяць.
А сьпяць, нібы сьвятыя,
І ложкі не рыпяць.
У плоці і пры целе —
А ноч, як небыцьцё:
Удовыя пасьцелі,
Бязмужняе жыцьцё.
А днём, як прыйдзе ў поле
Калгасны брыгадзір,
Глядзяць – бы вочы коле
Адзін на ўсіх кумір.
Няхай сабе бязногі, —
Нібы дакор яму:
Чаму ж адной во богам
Аддадзен ён – чаму?..
Аддадзен, як украдзен