Палім мы маршанскую махорку,
Бачым мы Дняпроўскую граду.
Будзе сёння бой. На тым узгорку,
Можа, я таксама упаду.
Будуць травы над курганам. Будуць
Адлятаць у вырай жураўлі.
Нас, напэўна, ў свеце не забудуць,
Успомняць, што на свеце мы жылі.
...Я гляджу на даўняе курганне,
На траву, на рыжых мурашоў.
Ведайце: калі мяне не стане —
Я ў сваю дывізію пайшоў.
Пасля ціхіх перастрэлак
I налётаў штурмавых
На плацдармах абгарэлых
Усё менш і менш жывых.
Пад зямлёй сышліся цені
Неданесеных штыкоў.
Як загад аб наступленні —
Век кароткі ў юнакоў...
Зразумець мы хочам мову
Вешчых траў і светлых дрэў:
Можа, ў іх ёсць тыя словы,
Што сказаць хтось не паспеў.
I
Знікаюць даўнія прыкметы
У знаёмых контурах зямлі.
Я пазнаю пагорак гэты,
Хоць травы шорсткія ўзышлі.
Быў тут бліндаж
Пад збітай цэглаю —
Салон без крэслаў і сталоў.
«Зямлянку» — зімнюю элегію
Спяваў камроты Весялоў.
Пасля мінорных дум аб смерці,
Аб завірухах, што мялі,
Жадаў выслоўем ён, каб дзеці
Ўсе к
З'явіся, новы дзень, пачаткам новым
З світальнай запаведнай чысцінёй,
З забытай песняй, з халадком сасновым
I юны свет адкрый перада мной.
Травой і лесам узышла дарога,
Травой і лесам выспела ў цішы.
Я ведаю: ні сум, ні боль душы
Не вернуць мне, не вернуць мне нічога
З таго, што некалі бяздумна змята,
Знявечана пад дымнай сінявой,
Таго, што ворагам маім узята
Тугое дрэўка на плячы,
Працяг жыцця ў руках.
Звіні, мой сцяг, і трапячы
У праменнях і вятрах.
Мой сцяг вышэй усіх няўдач,
Вышэй усіх няпраўд.
Я сам загорнуты ў кумач
Ад галавы да пят.
Паверкі
кулямі
былі,
I бачыў я тады:
Густою чырванню цвілі
На мне
мае
бінты
Гудкі паравоза ў дрымоце начной
Зайгралі басамі баяна.
Акорды трывогі сягоння са мной,
Як песня, што ўжо адспявана.
Даўно адгрымеў на мастах эшалон,
Над сінню пранёсся крылата.
Пытаюся ў станцый: дзе наш батальён,
Скажыце, хто бачыў камбата?
Няма батальёна. Камбата няма.
Дывізіі хутка не стане.
Звальняе не старасць. На старасць дарма
Крыўдуем у часе расстання.
Далёкі тупат кананады.
Бягуць грымоты, як сланы.
Ідзём без строю, без каманды,
Пад балалайку ў тры струны.
Патроны. Антрацыт махоркі.
Адстаў прастуджаны баян
З абозамі.
З самай раніцы абход пачне —
I па Віленскай і Падніколлі.
Кажуць, быў кантужан на вайне,
I таму вось штосьці з ім такое.
Лістапад ці нават снегапад —
Тыя ж боты і кашуля тая.
I, хаця даўно ён не салдат,
Па-салдацку кожнага вітае.
Крочыць, не схіліўшы галавы,
Пасівелай, стрыжанай, вялікай.
Не крыўдуе, што чамусьці вы
Ані слова — хоць бы для прыліку.
Памяць доўга памірала ў ім,
На абелісках — толькі даты,
Імёнаў многіх не знайсці.
I невядомыя салдаты
Маўчаць у сціплым забыцці.
Байцам не сняцца пантэоны,
У іх з маленства клопат быў,
Каб рунню дыхаў дол зялёны,
Каб град калоссе не пабіў.
А перад тым як зняць пагоны,
Вярнуцца да сваёй зямлі,
У часіну ціхае пагоды
Фатографа мы нанялі.
Над чорнай бухтаю стаялі.
Чужую слухалі ваду.
I нашы белыя медалі
Былі, як кажуць, на віду.
Усё здавалася нявечным
Пасля баёў і горкіх страт.
На памяць будучым нявестам
Здымаў гвардзейцаў апарат.
Плылі вячэрнія прысады,
Мультанам пахла з позніх град;
I — па фатографу з засады
Вось п'едэстал —
Як памяці прывал.
Гвардзейскі знак пад зоркаю ў пяць промняў.
Я ўспомніў вас, таварыш генерал,
Я ўспомніў бой,
Той бой пад Полацкам успомніў.
...Пярэдні край зламалі ўжо штыкі,
Ужо за намі бліндажы і доты.
Спазніліся сюды штурмавікі:
Пяхота абагнала самалёты.
Запознена з-пад блізкага крыла
Дыхнулі ўніз нябэсныя «кацюшы»;
Пакуль ракета бледная ўсплыла,
Пяць патронаў у абойме,
Пяць патронаў.
Падымаемся у бой мы
Ў полі роўным.
У патроне кожным — куля,
Девяць грамаў.
He чакай, мая матуля,
Тэлеграмы.
Hi з санбата палявога.
Hi з пагоста.
Ходзіць ціха (бо дарога!..)
Наша пошта.
Цэлы месяц будзе везці
Праз краіну
Спавяшчэнне у канверце,
Быццам міну.
Цэлы месяц будзеш верыць,
Што жыву я,
Скажаш яблыням і вербам:
Ён ваюе...
Байцам спявае рэквіем сасоннік,
Карэннем дол сплятаючы гусцей.
А я іх помню юнымі... I сёння
Па нейкіх рысках пазнаю дзяцей.
Малыя хлапчукі...
Каб падушка стаць магла экранам,
Неспакойныя адбіла б сны;
Прачынаюся заўсёды раннем
З адчуваннем
Ўсіх трывог вайны.
А калі было наяве гэта,
To не бачыў аніякіх сноў.
Сны цяпер, як белая ракета,
Усё былое асвятляюць зноў.
Бачу не маленства і не казкі,
He пялёсткаў снегавую бель:
Засланяе вочы купал каскі
I сціскае грудзі мне шынель.
He магу з сябе нічога скінуць,
На суровым сваім рубяжы
Горад падаў грымотнай сцяною.
З камяніц паляцелі стрыжы
Проста ўвысь, проста ў неба начное.
Білі ўнізе агню языкі,
I стагнала зямля валунамі,
А яны паміж зорак луналі,
Бы счарнелыя маладзікі.
На далёкай на той вышыні,
Дзе ні гулу, ні гуку, ні кулі,
Птушкі сховішча ў небе знайшлі,
На ляту птушкі ў небе заснулі.
Сон такі незвычайны — крыло